Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nden (CERN) bilim insanları, İsviçre’de inşa edilecek “Geleceğin Dairesel Çarpıştırıcısı (FCC)” adı verilen “yeni dev parçacık hızlandırıcı” ile evrenin bilinmeyen yüzde 95’ine dair yeni bilgiler elde etmeyi amaçlıyor.
BBC’nin haberine göre, nükleer fizikçiler, evrenin nasıl çalıştığına dair daha kapsamlı fikir verecek yeni parçacıkları keşfetmek amacıyla CERN’de, dünyanın en büyük “süper çarpıştırıcısının” inşa edilmesine dair teklifte bulundu.
Teklif kabul edildiği takdirde inşaat maliyeti 17 milyar sterline ulaşacak “Geleceğin Dairesel Çarpıştırıcısı’nın (Future Circular Collider-FCC)”, CERN’deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’ndan (LHC) 3 kat büyük ve çok daha gelişmiş olacağı kaydedildi.
Yeni çarpıştırıcıyı “güzel makine” olarak nitelendiren CERN Genel Direktörü Fabiola Gianotti, “Bu, insanlığın evrene dair bildiklerimizle ilgili temel fizik sorularını yanıtlamada ileriye doğru muazzam adımlar atmasına olanak sağlayacak bir araç. Bunu yapabilmek için bu soruları yanıtlayacak daha güçlü bir araca ihtiyacımız var” ifadesini kullandı.
Gianotti, yer çekiminin tersi etki gösteren, evrendeki galaksiler gibi büyük gök cisimlerini birbirinden ayıran, “karanlık enerji” adı verilen kuvvet ve tespit edilemeyen ancak varlığı yer çekimi sayesinde hissedilen “karanlık maddeye” dair keşifler için daha büyük olan FCC’ye ihtiyaç duyulduğunu vurgulayarak, bu karanlık parçacıkların keşfinin, evrenin nasıl çalıştığına dair daha kapsamlı yeni bir teorinin bulunmasını sağlayacağını kaydetti.
İLK BÖLÜMÜ 2040’LARIN ORTALARINDA DEVREYE GİRECEK
FCC, 2 aşamada inşa edilecek ve ilk aşama, 2040’ların ortalarında devreye girecek ve elektronlar birbirine çarpıştırılacak.
İkinci aşama da 2070’lerde başlayacak, mevcutlardan daha güçlü, henüz icat edilememiş gelişmiş mıknatıslar gerektirecek ve söz konusu hızlandırıcıda, elektronlar yerine daha ağır protonlar kullanılarak yeni parçacıklar aranacak.
FCC, şimdiki çarpıştırıcının yaklaşık 3 katı yani 91 kilometre uzunluğunda olacak ancak 200 metre derinlikte inşa edilecek. LHC’den daha derin inşa edilmesinin sebebi; yüksek enerji sonucu oluşan güçlü radyasyonun yüzeye ulaşmasını önlemek.
Bilim insanları, daha yüksek enerji kullanımıyla üzerinde daha ayrıntılı çalışılabilecek çok sayıda Higgs parçacığı üretileceğini umut ediyor.
EVRENİN YÜZDE 95’İ HAKKINDA HENÜZ BİLGİ EDİNİLEMEDİ
Bilim insanlarına göre, 2008’de devreye giren ve maliyeti 3,75 milyar sterlin olan LHC, evrenin yüzde 95’ini oluşturduğu düşünülen parçacıklar hakkında henüz bilgi tespit edemiyor.
Bilim insanları arasında proje maliyetinin çok yüksek olması, FCC’nin de keşfedilmesi amaçlanan parçacıkları bulup bulamayacağının kesin olmaması ile dairesel yerine daha düşük maliyetli düz bir çarpıştırıcıyla da aynı keşiflerin yapılabileceğine dair bazı fikir ayrılıkları da yaşanıyor.
HİGGS BOZONU KEŞFEDİLMİŞTİ
Halihazırda en büyük çarpıştırıcı olan LHC, İsviçre-Fransa sınırında, Cenevre’ye yakın konumda, 27 kilometre uzunluğunda dairesel yer altı tünelinden oluşuyor.
Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nda yapılan deneyler sırasında Mart 2013’te “evrenin oluşumu hakkındaki en büyük sırlardan biri” olduğu kabul edilen atom altı parçacık “Higgs Bozonu” keşfedilmişti.
Ekim 2018’de yapılan deneyde de 2 yeni baryon keşfedilmiş ve bir diğer parçacığa ilişkin ipucu elde edilmişti.
